#atamalar / #muloqot > Atamalar tizimi deganda, biror muayyan soha yoki fan doirasida ishlatiladigan terminlarning muntazam va bir-biri bilan bog'langan holdagi yig'indisi tushuniladi. Bu tizim shunchaki tasodifiy so'zlar to'plami emas, balki o'zaro mantiqiy aloqaga ega, ma'lum qoidalar asosida shakllangan va sohada aniq muloqotni ta'minlashga xizmat qiluvchi tuzilma. ## Atamalar tizimining xususiyatlari: 1. **Sohaga xoslik**: Har bir tizim faqat o'z sohasiga tegishli bo'ladi. Masalan, matematika atamalari tibbiyot atamalaridan farq qiladi. 2. **Muntazamlik**: Terminlar bir-biri bilan bog'lanib, ierarxik yoki mantiqiy tartibda joylashadi. 3. **Aniqlik**: Har bir atama o'ziga xos ma'noni ifodalaydi va chalkashlikka yo'l qo'ymaydi. ## Misollarda: 1. **Tibbiyot atamalar tizimi**: - *Infeksiya* → organizmga zarar keltiruvchi mikroblar kirishi. - *Virusli infeksiya* → viruslardan kelib chiqadigan infeksiya. - *Bakterial infeksiya* → bakteriyalardan kelib chiqadigan infeksiya. - *Antibiotik* → bakterial infeksiyalarga qarshi ishlatiladigan dori. Bu tizimda har bir atama o'ziga xos joyga ega va umumiy tushunchadan xususiy tushunchaga o'tadi. 2. **Huquq atamalar tizimi**: - *Jinoyat* → qonunga xilof harakat. - *Og'ir jinoyat* → jiddiy oqibatlarga olib keluvchi jinoyat. - *Jazo* → jinoyat uchun beriladigan choralar. - *Ozodlikdan mahrum qilish* → jazーニング bir turi. Bu yerda ham atamalar bir-biri bilan bog'lanib, tizim hosil qiladi. 3. **Matematika atamalar tizimi**: - *Son* → umumiy tushuncha. - *Natural son* → 1, 2, 3... kabi butun, musbat sonlar. - *Butun son* → ...-2, -1, 0, 1, 2... kabi sonlar. - *Ratsional son* → kasr shaklida ifodalanadigan sonlar (masalan, 1/2, 3/4). Bu yerda atamalar bir-biridan kelib chiqadi va tizimli tarzda rivojlanadi. ## Atamalar tizimining ahamiyati: - **Muloqotda aniqlik**: Mutaxassislar o'rtasida tushunmovchilikni oldini oladi. - **Standartlashtirish**: Bir sohada ishlatiladigan atamalar umumiy qoidaga asoslanadi. - **Rivojlanish**: Yangi kashfiyotlar yoki texnologiyalar paydo bo'lganda tizimga yangi terminlar qo'shiladi. > Masalan, agar "protsessor" degan atama kompyuter terminologiyasida bo'lsa, uning tizimida "yadro", "tezlik", "kesh" kabi bog'liq atamalar ham paydo bo'ladi. Shu tarzda atamalar tizimi o'sib, kengayib boradi. --- **L I N K L A R** - [[Atama]] - [[Filologiya]] - [[Tilshunoslik]] - [[Terminologiya]]