#design ## Dizayn kompozitsiyasi va komponovkaning 5 qoidasi Har bir san’at turida yaxshilanish uchun avval uning vositalari va jarayonlarini tushunish kerakligini hamma biladi. Dizayn musiqiy asbob chalish yoki oshpazning taom tayyorlashidan farq qilmaydi. Agar grafik dizayn elementlari (chiziq, rang, tekstura, shakl) oshpaz oldidagi ingredientlar bo‘lsa, dizayn prinsiplari (harakat, ritm, proporsiya va hokazo) esa taomni tayyorlash retsepti bo‘lsa, dizayn komponovkasi va kompozitsiyasini oxirgi taqdimot sifatida tasavvur qiling. Albatta, oshpaz hamma narsani idishga solib, “tayyor” deb aytishi mumkin. Yoki u ingredientlarni ichidagi alohida elementlarni ta’kidlaydigan tarzda joylashtirishi mumkin; u xabarni chiroyli paketda yetkazishi mumkin. Vaqt va e’tibor bilan u taomni iste’mol qiluvchi uchun ajoyib tajriba yaratishi mumkin. Dizayn kompozitsiyalaringizni mukammal yetti qavatli tort kabi hayratlanarli ta’sirga ega bo‘lishi uchun ularni tuzishning ko‘p usullari haqida ko‘proq bilib olish uchun o‘qishni davom eting. ## 1. Grid tizimi ![[Pasted image 20250331065808.png]] Ko‘pchilik dizaynerlar o‘z dizaynlarida ko‘rinmas grid tizimi borligini tasavvur qilishadi. Zamonaviy veb-dizaynda toza grid chiziqlari mashhur bo‘lib, ulardan qochib bo‘lmaydigan darajaga keldi. Buning bir nechta oddiy sabablari bor: gridlar dizaynni toza, samarali va moslashuvchan qiladi. > Gridlar grafik dizaynga tartib keltiradi. Ular dizaynerlarga kontentni qaerga joylashtirish kerakligini aniqlashda yordam berib, dizayn jarayonini tezlashtiradi, shunchaki qayerda bo‘lishi mumkinligini o‘ylashdan ko‘ra. Gridlar nafaqat dizaynga, balki uni yaratish jarayoniga ham tartib keltiradi. Aytaylik, siz ma’ruza seriyasi uchun plakat yaratmoqchisiz. Mustahkam grid yarating, agar sanalar, vaqtlar, tasvirlar va ranglar o‘zgarsa ham, asosiy dizaynlaringiz bir-biriga bog‘liq bo‘lib qoladi. Bu darhol izchillikni ta’minlaydi va yangilash yoki sozlash uchun kamroq vaqt talab qiladi. Asosiy gridlar jamoada ishlashda ham ajoyib yo‘l xaritasi bo‘lib xizmat qiladi. Har bir dizayner boshqa birovning dizaynini ochib, aniq gridni ko‘rishdan keladigan yengillikni biladi! ## 2. Ta’kid va o‘lcham ![[Pasted image 20250331065829.png]] Ko‘z odatda dam olish uchun joy yoki diqqatni ushlab turadigan biror narsaga muhtoj, aks holda odamlar dizaynni ko‘rib, tezda o‘tib ketishadi. Masalan, oilaviy uchrashuvda onangizning fotosuratini olsangiz, maqsadingiz uning suratini diqqat markazi qilib, uchrashuvning quvonchi va ahamiyatini ko‘rsatish bo‘ladi. Onangiz diqqat markazi ekanligini tomoshabinga yetkazish uchun o‘lcham va ta’kiddan foydalanasiz. Uni fotosuratda muhim joyga qo‘yib, suratdagi eng katta ob’ekt qilib ko‘rsatishingiz mumkin. Uni ajratib ko‘rsatish uchun fonni xiralashtirib yoki uning yorqin rangli libosiga e’tibor qaratib ta’kidlasangiz bo‘ladi. Dizaynning diqqat markazini aniqlash ko‘zga kompozitsiyani tuzish uchun yo‘l-yo‘riq beradi va iyerarxiyani tabiiy ravishda shakllantiradi. Yuqoridagi dizaynda diqqat markazi — bu aql bovar qilmaydigan tort: ko‘zlarimiz birinchi navbatda unga qaraydi, so‘ngra kontekst uchun qolgan qismini o‘qiydi. ## 3. Muvozanat (balance) ![[Pasted image 20250331070814.png|300]] ![[Pasted image 20250331071037.png|300]] Hayotda hamma narsa muvozanat izlash emasmi? Dizayn ham shunday. Dizaynerlar doimo turli elementlarni uyg‘unlikka erishish uchun muvozanatlashlari kerak. Har bir dizaynda ko‘zga ko‘rinmas tarozini tasavvur qiling va elementlarni gridning bir tomoniga to‘plash orqali tarozini ag‘darib yubormaslikka e’tibor bering. Yuqoridagi veb-sayt dizayni katta shriftli elementlarni (“Biz nima qilamiz”, “Bizning ishlarimiz”) kichikroq, teng o‘lchamdagi tushuntirish matnlari bilan uyg‘unlashtirib, bu vazifani toza bajaradi. Shuni yodda tutingki, kompozitsiya nuqtai nazaridan oq joy (yoki salbiy bo‘shliq) ham element hisoblanadi. Oq joy ko‘zimizga dizayn bo‘ylab yo‘l-yo‘riq beradi. Har bir elementga sahifada nafas olish uchun joy bering, shunda ijobiy va salbiy bo‘shliq o‘rtasidagi muvozanat tabiiy ravishda paydo bo‘ladi. Yuqoridagi veb-dizaynda elementlarni bir-biriga yaqinlashtirsangiz (salbiy bo‘shliqni qisqartirib, muvozanatni buzgan holda), dizayn tiqilib qolgan va muvaffaqiyatsiz ko‘rinadi. ## 4. Uchtaga bo‘lish qoidasi ![[Pasted image 20250331070820.png]] Uchtaga bo‘lish qoidasi dizaynda ajralmas hisoblanadi. Bu fundamental qo‘llanma shunchalik oddiy va samaraliki, u aldashdek tuyuladi: dizaynni uch qator va uch ustunga bo‘ling. Vertikal va gorizontal chiziqlarning kesishgan nuqtalari sizning asosiy ob’ektingiz va qo‘llab-quvvatlovchi elementlarni qayerga joylashtirish uchun tabiiy yo‘l-yo‘riq hosil qiladi. Dizaynlaringizda muvozanatni topishda qiynalayapsizmi? Uchtaga bo‘lish qoidasi endi sizning eng yaqin do‘stingiz bo‘ladi. Eng aniq misollar uchun fotosuratlarga qarang. Yuqoridagi misolda diqqat markazlari (daraxt va ufq) uchtaga bo‘lish qoidasi bilan yaratilgan gridga mukammal moslashadi. Agar daraxt gorizontal markazda, tog‘lar esa vertikal markazda bo‘lsa, kompozitsiya unchalik yoqimli bo‘lmas edi. ![[Pasted image 20250331070831.png]] ## 5. Uchlik qoidasi ![[Pasted image 20250331070837.png]] Uchlik qoidasi yoqimli kompozitsiyalar ko‘pincha old planda toq sonli elementlarga ega bo‘lishini aytadi, eng keng tarqalgan misol — uchta element. Tashqaridagi ikkita ob’ekt markaziy diqqat nuqtasini muvozanatlashtirib, oddiy va tabiiy balans hosil qiladi. (Agar siz to‘y fotografi bo‘lsangiz, bu qoidaga rioya qilish eng qiyin bo‘lishi mumkin.) Bu logo dizaynida ham tez-tez uchraydi, masalan, markaziy belgi ikkala tomondan kompaniya nomi bilan muvozanatlanadi, xuddi *Needle Records* logosida bo‘lgani kabi. ### Yaxshi tuzilgan dizaynning kuchi Bu dizaynerning kompozitsiyani tomoshabinlarga eng katta ta’sir ko‘rsatadigan tarzda shakllantirish usullarining qisqacha ko‘rinishi. Har doimgidek, qoidalar buzilish uchun yaratilganini unutmang. Ammo bu qoidalar va tuzilmalarni o‘z ishingizda tushunib, qo‘llay boshlasangiz, dizaynlaringiz sezilarli darajada yaxshilanadi va mustahkamlanadi. --- Manba: [The 5 rules of design composition and layout](https://99designs.com/blog/tips/design-composition-and-layout/) --- **L I N K L A R** - [[Dizayn]] - [[Kompozitsa va Komponovka]] - [[Grafik dizayn]] --- ##### Mavzu bo'yicha muhokama guruhlarimizda faol bo'ling: - Umumiy mavzular: [Muhokama guruhi](https://t.me/+T3vGGYkvPfZiFmRR) - Produktiv dasturlar: [Notion | Obsidain Uzbekistan](https://t.me/+4yKt1ULLahtjNGJi) - Jamiyat masalalari: [Vatandoshlar jamoasi](https://t.me/+Cqvl4_QJTr1lNmNi)