#biznes / #management / #korporativ_madaniyat ![[Pasted image 20250403001707.png]] **5S metodi** — bu ish joyini tartibga solish va samaradorlikni oshirish uchun ishlatiladigan yaponiyalik boshqaruv usuli. U asosan ishlab chiqarish, ofislar yoki boshqa ish muhitlarida tartib-intizom va samaradorlikni oshirish uchun qo‘llaniladi. 5S metodi Yaponiyada Toyota kompaniyasi tomonidan keng ommalashgan va hozirda dunyoning turli sohalarda qo‘llanilmoqda. Bu metodning nomi yaponcha beshta so‘zdan kelib chiqadi, ularning barchasi "S" harfi bilan boshlanadi. Keling, ularni birma-bir ko‘rib chiqamiz: ### 5S metodining bosqichlari: 1. **Seiri (Sortlash / Saralash)** - Ma’nosi: Ish joyida keraksiz narsalarni aniqlash va ulardan xalos bo‘lish. - Qanday amalga oshiriladi? Ish joyida faqat zarur bo‘lgan narsalar qoldiriladi, qolgan keraksiz narsalar (eski hujjatlar, ishlatilmaydigan asboblar, nosoz jihozlar) yo‘q qilinadi yoki boshqa joyga ko‘chiriladi. - Masalan: Ofisda eski hujjatlarni tashlash yoki ishlab chiqarishda foydalanilmaydigan asboblarni olib tashlash. 2. **Seiton (Set in Order / Tartibga solish)** - Ma’nosi: Har bir narsaga o‘z o‘rnini belgilash va ularni tartibli joylashtirish. - Qanday amalga oshiriladi? Asboblar, materiallar va hujjatlar oson topiladigan va qulay foydalaniladigan tarzda joylashtiriladi. Bu jarayonda yorliqlar (etiketkalar), rangli belgilashlar yoki maxsus javonlar ishlatilishi mumkin. - Masalan: Asboblarni har biriga alohida joy ajratib, ularni yorliqlash — masalan, "tornavidalar" yoki "kalitlar" deb belgilash. 3. **Seiso (Shine / Tozalash)** - Ma’nosi: Ish joyini toza va ozoda saqlash. - Qanday amalga oshiriladi? Ish joyi muntazam ravishda tozalanadi, jihozlar va asboblarning tozaligi tekshiriladi. Bu nafaqat estetik jihatdan muhim, balki xavfsizlik va samaradorlikni ham oshiradi. - Masalan: Har kuni ish oxirida ish joyini tozalash yoki mashinalarni changdan artib, moylash. 4. **Seiketsu (Standardize / Standartlashtirish)** - Ma’nosi: Yuqoridagi uchta qadamni (Seiri, Seiton, Seiso) doimiy amaliyotga aylantirish uchun standartlar ishlab chiqish. - Qanday amalga oshiriladi? Qoidalar va ko‘rsatmalar tuziladi, masalan, tozalash jadvallari, tartib qoidalarini tekshirish ro‘yxatlari (checklist) yaratiladi. Xodimlar bu qoidalarga rioya qilishga o‘rgatiladi. - Masalan: Har hafta juma kuni umumiy tozalash kuni deb belgilash va bu jarayonni hamma uchun majburiy qilish. 5. **Shitsuke (Sustain / Intizomni saqlash)** - Ma’nosi: 5S qoidalariga rioya qilishni odatga aylantirish va intizomni saqlash. - Qanday amalga oshiriladi? Xodimlarni doimiy ravishda o‘qitish, 5S qoidalariga rioya qilishni rag‘batlantirish va bu jarayonni tashkilot madaniyatining bir qismiga aylantirish. Bu bosqichda o‘z-o‘zini nazorat qilish muhim. - Masalan: Xodimlar o‘z ish joylarini mustaqil ravishda tartibli saqlashga odatlanadi, rahbariyat esa bu jarayonni muntazam tekshirib turadi. --- ### 5S metodining afzalliklari: - **Samaradorlikni oshiradi:** Keraksiz narsalardan xalos bo‘lish va tartib o‘rnatish orqali vaqt tejaladi. - **Xavfsizlikni yaxshilaydi:** Toza va tartibli ish joyida baxtsiz hodisalar ehtimoli kamayadi. - **Xodimlarning motivatsiyasini oshiradi:** Ozoda muhitda ishlash xodimlarga ijobiy ta’sir qiladi. - **Sifatni yaxshilaydi:** Tartibli jarayonlar xatolarni kamaytiradi va mahsulot/xizmat sifatini oshiradi. - **Xarajatlarni kamaytiradi:** Keraksiz resurslardan voz kechish va samaradorlikni oshirish orqali xarajatlar optimallashtiriladi. --- ### 5S metodining qo‘llanilishi: 5S metodi nafaqat ishlab chiqarishda, balki turli sohalarda qo‘llaniladi: - **Ofislar:** Hujjatlar va ish joylarini tartibga solish. - **Shifoxonalar:** Tibbiy asboblar va bemor xonalarini toza va tartibli saqlash. - **Ta’lim muassasalari:** Sinf xonalarini va o‘quv materiallarini tartibga solish. - **Restoranlar:** Oshxona va xizmat ko‘rsatish joylarini toza saqlash. --- ### 5S va yuqoridagi suv sizib chiqishi muammosi: > [[5 nima sababdan tahlili|Quvurdagi suv sizib chiqishi]] muammosiga 5S metodini qo‘llash mumkin edi. Masalan: - **Seiri:** Ish joyida keraksiz asboblar yoki noto‘g‘ri quvurlar olib tashlanishi kerak edi. - **Seiton:** Quvurlarni o‘rnatish uchun zarur asboblar va materiallar tartibli joylashtirilishi kerak edi. - **Seiso:** Ish joyi toza bo‘lsa, quvur o‘rnatishda xatolar sezilishi osonroq bo‘lardi. - **Seiketsu:** Quvur o‘rnatish uchun standart jarayonlar ishlab chiqilishi va hamma xodimlar bunga rioya qilishi kerak edi. - **Shitsuke:** Xodimlar 5S qoidalariga rioya qilishga o‘rgatilishi va bu jarayon doimiy amaliyotga aylantirilishi kerak edi. --- ### Xulosa: 5S metodi oddiy, ammo juda samarali usul bo‘lib, u ish joyini tartibga solish, samaradorlikni oshirish va xatolarni kamaytirishga yordam beradi. --- [[PDCA]] ← Oldingi post | Keyingi post → [[5 nima sababdan tahlili]] --- **L I N K L A R** - [[KAIZEN. Yapon metodi]] - [[Management]] - --- ##### Mavzu bo'yicha muhokama guruhlarimizda faol bo'ling: - Umumiy mavzular: [Muhokama guruhi](https://t.me/+T3vGGYkvPfZiFmRR) - Produktiv dasturlar: [Notion | Obsidain Uzbekistan](https://t.me/+4yKt1ULLahtjNGJi) - Jamiyat masalalari: [Vatandoshlar jamoasi](https://t.me/+Cqvl4_QJTr1lNmNi)