#tafakkur_tarzi / #paradigma / #madaniyat / #shaxsiy_rivojlanish / #statik_fikrlash / #dinamik_fikrlash ## Asosiy ta'rif > **Tafakkur tarzi** – insonning dunyoni anglash, tadqiq etish va falsafiy mulohaza yuritish jarayonining asosiy tamoyillarini ifodalaydi. U shaxsning akademik, konseptual va e'tiqodiy idroklarini aks ettirib, hayotiy voqealarni kengroq kontekstda qabul qilishini imkon yaratadi. >[! info] Qo'shimcha ta'rif >**Tafakkur tarzi** insonning dunyoni keng qamrovli idrok etish, konseptual mulohazalar yuritish va yanada chuqur falsafiy e'tiqodlarga asoslangan intellektual faoliyatidir. U shaxsiy va umumiy paradigmalarning evolyutsion jarayonlarini aks ettiradi va ilmiy, madaniy hamda falsafiy sohalarda yangicha qarashlar shakllanishida muhim rol o‘ynaydi. ### Tafakkur tarzi va madaniyat: ichki dunyo unikal farqlari Ba’zi hollarda tafakkur tarzi madaniyatga o’xshab ketishi mumkin, chunki u insonning ichki dunyoqarashini va qadriyatlarini aks ettiradi. Lekin, madaniyat ko’pincha tashqi ko’rinish, an’anaviy odatlar va ko’rinadigan xarakteristikalar orqali namoyon bo’ladi, shu bilan birga insonning tafakkur tarzi – to’plagan bilimlari, ichki e’tiqodlari va dunyoni idrok etish uslubi – yanada chuqur, nazariy va konseptual qirrali shaklda ifodalanadi. >[! example] Masalan >O’z yurtidan tashqarida yashayotgan inson madaniyatning tashqi ramzlarini (kiyim-kechak, ba’zi odatlarni) har doim namoyon qilmasligi mumkin; ammo uning tafakkur tarzi, ichki dunyoqarashi va muammolarga yondashuvi haligacha o’sha millatning dunyoqarashiga juda yaqin bo’lib qoladi. Shu sababli, tafakkur tarzi madaniyatdan farqli o’laroq, uning asosiy nuqtai nazari – ichki, konseptual va keng qamrovli – saqlanib qoladi. ### Tafakkur tarzi: konseptual ramka va g‘oya ##### Kengaytirilgan dunyoqarash: Tafakkur tarzi insonning shaxsiy idroki va e'tiqodlarini, shuningdek, atrofdagi ijtimoiy va madaniy tizimlarga asoslangan holda shakllanadi. Bu jarayonda shaxsning tarixi, o‘rnatilgan an’anaviy va ilmiy bilimlari birlashtiriladi. ##### Falsafiy mulohaza: Bu tushuncha shunchaki kundalik vaziyatlardagi tezkor xulosalardan tashqari, insonning qiziqishlari, ilmiy fikrlari va falsafiy qarashlari orqali shakllanadi. Tafakkur tarzi – bu keng va chuqur tahlil, yangi nazariyalarni shakllantirish va mavjud paradigmalarga savol berish jarayoni. ### Tafakkur tarzi yuzaga kelishi **Insonning intellektual faoliyati ikki asosiy bosqichda namoyon bo‘ladi:** kundalik, tezkor javob berish tizimi sifatida **fikrlash tarzi** va kengroq, chuqur mulohaza yuritish jarayoni sifatida **tafakkur tarzi**. Shu bilan birga, tafakkur tarzi ma'naviy, ilmiy va falsafiy e'tiqodlar orqali shakllanib, shaxsning ichki dunyosi va to‘plagan bilimlarining natijasi sifatida yuzaga keladi. --- ### Amaliy misollar va ilmiy paradigmalar ##### Ilmiy inqiloblar: Masalan, tarixda Kopernik, Nyuton, Einstein kabi olimlarning fikr yuritish uslubi, ular mavjud paradigmalarga qarshi chiqqan, yangi tushunchalarni shakllantirgan tafakkur tarzining yorqin namunasi hisoblanadi. Ular nafaqat kundalik amaliy xulosalarga emas, balki keng konseptual va nazariy tushunchalarga asoslangan holda ilmiy paradigmani yangilagan. ##### Falsafiy debatlar va e'tiqodlar: Tafakkur tarzi falsafiy muloqotlar va tanqidiy fikrlash orqali ham rivojlanadi. Har bir yangi nazariya yoki e'tiqod, insonning ichki dunyosini qayta ko‘rib chiqish va kengaytirishga olib keladi. Shu bilan, tafakkur tarzi insonning ==dunyoqarashini doimiy ravishda yangilab boruvchi “intellektual superkompyuter” rolini bajaradi.== ##### Madaniy kontekst: Turli madaniyatlar va tarixiy an’analarga ega jamiyatlarda, tafakkur tarzi o‘ziga xos ifodalanadi. Ular o‘z e'tiqodlari, qadriyatlari va ijtimoiy normativlari orqali shakllanib, kengroq dunyoqarashga ega bo‘ladi. ## Tafakkur tarzi bilan Fikrlash tarzi o'rtasidagi farqlar ### Fikrlash tarzi: lokal, sayoz va kundalik javoblar ##### Kichik ko'lam, lokal yondashuv: [[Fikrlash tarzi]] – bu odatda kundalik vaziyatlarda namoyon bo‘ladigan, tezkor va instinktiv qaror qabul qilish tizimi. Masalan, inson mehmonga borgan paytda u yerda qanday o‘zini tutishi, qanday salomlashishi, qayerda va qachon yig‘ilish tashkil etilishi kabi vaziyatlarda tez-tez yuzaga keluvchi javoblar aynan fikrlash tarzining natijasidir. ##### Sayozlik va tezkorlik: Bu jarayon avvalgi hayotiy tajribalar, madaniyat va shaxsiy odatlarga tayanadi. U lokal darajada, muayyan vaziyatga moslashishda, yengil, kundalik "operatsion tizim" sifatida ishlaydi. Fikrlash tarzi shaxsning ichki "[[Default]]" javoblari bo‘lib, u har kuni yuz beradigan oddiy masalalarni hal qiladi. --- ### Tafakkur tarzi: keng ko'lam, chuqur mulohaza ##### Keng ko'lamli idrok: Tafakkur tarzi insonning dunyoni kengroq idrok etishi, konseptual mulohazalar yuritishi va falsafiy e'tiqodlar shakllanishi bilan bog‘liq. Bu jarayon shaxsning u yashayotgan yurtida, jamiyatning, madaniyatning keng doiradagi tajribalariga asoslanadi. ##### Chuqurlik va nazariy asoslar: Olingan bilimlar, ilmiy-tadqiqot ishlari, falsafiy tushunchalar va tarbiyaviy muhit tafakkur tarzini boyitadi. Bu kengroq, chuqur mulohaza yuritish tizimi shaxsga nafaqat lokal, balki global kontekstda qarash, yondashuv va qaror qabul qilish imkoniyatini beradi. Masalan, inson o‘z yurtida, qadriyat va madaniy meros asosida hayot kechirayotganda, uning tafakkur tarzi eng yaxshi namoyon bo‘ladi. ##### Paradigma bilan yaqinlik: Tafakkur tarzi paradigmaga yaqin tushuncha sifatida qaralishi mumkin. Paradigma, odatda, ko‘proq jamiyatga nisbatan ishlatiladi va zamon-makon jihatdan ancha kengroq qamrovga ega bo‘ladi. Tafakkur tarzi esa shaxsning ichki dunyosi, bilim va e'tiqodlari asosida shakllanib, uni keng doiradagi nazariy qarashlar bilan boyitadi. ### Fikrlash tarzi va tafakkur tarzi o'rtasidagi nozik farqlar | **Xususiyat** | **Fikrlash Tarzi** | **Tafakkur Tarzi** | | ----------------------- | ----------------------------------------------------------- | -------------------------------------------------------------------- | | **Ko'lami** | Lokal, sayoz – kundalik vaziyatlarga moslashtirilgan | Keng, chuqur – dunyoqarash, ilmiy va falsafiy mulohaza | | **Yondashuv** | Tezkor, instinktiv, oddiy va mahalliy qarorlar qabul qilish | Nazariy, konseptual, qadriyatlar asosida keng doirali idrok | | **Qo'llanish sohalari** | Mehmonda, ofisda yoki kundalik aloqalarda tez javoblar | Yurt, jamiyat, ilmiy tadqiqotlar, falsafiy debatlardagi qarashlar | | **Tuzilishning Asosi** | Shaxsning hayotiy tajribasi va madaniy odatlar | To‘plangan bilimlar, ichki e'tiqodlar va keng kontekstli mulohazalar | Shunday qilib, **fikrlash tarzi** insonning kundalik, lokal va sayoz javob berish tizimini ifodalasa, **tafakkur tarzi** uning chuqur, keng qamrovli va nazariy dunyoqarashini aks ettiradi. Masalan, safar qilgan paytda odamning tezkor harakatlari va odatlari uning fikrlash tarziga bog‘liq bo‘lsa, o‘z yurtida, milliy qadriyatlar, tarbiya va ilmiy asoslar bilan shakllangan qarashlar esa tafakkur tarzini namoyon qiladi. --- ## Xulosa Tafakkur tarzi paradigmatik tushunchaga yaqin bo‘lib, jamiyat, madaniyat va yurt kontekstida yanada kengroq e'tiqod va konseptual tuzilmani ifodalaydi. Shu bilan birga, shaxs yashayotgan madaniyatga mos ravishda, fikrlash va tafakkur tarzlari bir-birini to‘ldirib, hayotda qarorlar qabul qilishga xizmat qiladi. --- **L I N K L A R** - [[Fikrlash tarzi]] - [[Growth Mindset]] - [[Fixed mindset]] - [[Fikrlash]] - [[Tafakkur]] - [[Paradigma]] - [[Fikrlash tarzi bilan Tafakkur tarzi farqi]] - [[Tafakkur tarzi bilan Paradigma farqi]] - [[Madaniyat]] - [[Shaxsiy rivojlanish]]