#jamiyat / #sotsiologiya / #nazariyalar ![[Pasted image 20250408192355.png]] ## Ehtiyojlar iyerarxiyasi 1. Fiziologik ehtiyojlar 2. Xavfsizlikka bo‘lgan ehtiyoj 3. Ijtimoiy ehtiyojlar 4. Hurmat ehtiyojlari 5. O'z-o'zini anglashga bo'lgan ehtiyoj Maslow piramidasi, shuningdek, Maslowning ehtiyojlar ierarxiyasi deb ham ataladi, amerikalik psixolog [[Abraham Maslow]] tomonidan 1943 yilda chop etilgan "Inson motivatsiyasi nazariyasi" maqolasida taklif qilingan motivatsiya nazariyasidir. Bu nazariya inson ehtiyojlarini besh darajaga bo‘lib, ularni piramida shaklida tasvirlaydi. Piramida pastdan yuqoriga qarab ehtiyojlarning murakkablashishi va rivojlanishini ko‘rsatadi. ## Piramidaning tuzilishi Maslow piramidasi quyidagi 5 darajadan iborat: #### 1. Fiziologik ehtiyojlar Bu eng asosiy ehtiyojlar bo‘lib, insonning hayotda qolishi uchun zarur narsalarni o‘z ichiga oladi: - Ovqat - Suv - Uyqu - Havo - Boshpana #### 2. Xavfsizlik ehtiyojlari Ushbu darajada inson o‘zini xavfsiz his qilishga intiladi: - Jismoniy xavfsizlik (masalan, zo‘ravonlikdan himoyalanish) - Hissiy xavfsizlik - Moliyaviy barqarorlik - Sog‘liq #### 3. Ijtimoiy ehtiyojlar Bu darajada inson boshqalar bilan aloqa qilish va qabul qilinishni xohlaydi: - Oila - Do‘stlar - Sevgi - Ijtimoiy guruhlarda ishtirok etish #### 4. Hurmat ehtiyojlari Inson o‘zini va boshqalar tomonidan hurmat qilinishini istaydi: - O‘z-o‘zini hurmat qilish - Boshqalar tomonidan tan olinish - Muvaffaqiyatga erishish #### 5. O‘zini-o‘zi amalga oshirish ehtiyojlari Bu piramidaning eng yuqori pog‘onasi bo‘lib, inson o‘z salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarishga intiladi: - Shaxsiy o‘sish - Ijodkorlik - Maqsadlarga erishish ## Nazariyaning asosiy g‘oyalari - **Ierarxiya tamoyili:** Maslowga ko‘ra, insonlar pastki darajadagi ehtiyojlarni qondirmaguncha yuqori darajadagi ehtiyojlarga e’tibor bermaydi. Masalan, odam och qolganda xavfsizlik yoki hurmat haqida o‘ylamaydi. - **Progressiya:** Bir darajadagi ehtiyojlar qondirilgach, inson keyingi darajaga o‘tadi. - **Individual farqlar:** Har bir insonning ehtiyojlari va ularni qondirish usullari turlicha bo‘lishi mumkin. ## Tanqidlar Maslow piramidasi keng qo‘llanilgan bo‘lsa-da, ba’zi tanqidlarga ham uchragan: - **Empirik dalillar yetishmasligi:** Nazariyani to‘liq tasdiqlovchi tadqiqotlar cheklangan. - **Madaniy farqlar:** Piramida barcha madaniyatlar uchun universal emas; turli jamiyatlarda ehtiyojlarning ustuvorligi farq qilishi mumkin. - **Moslashuvchanlik:** Ba’zi odamlar pastki ehtiyojlari to‘liq qondirilmasdan ham yuqori darajadagi ehtiyojlarga (masalan, o‘zini-o‘zi amalga oshirishga) e’tibor berishi mumkin. ## Qo‘llanilishi Maslow piramidasi psixologiya, biznes, ta’lim va boshqa sohalarda inson motivatsiyasini tushunish va tahlil qilish uchun foydalaniladi. Masalan: - **Biznesda:** Xodimlarning motivatsiyasini oshirish uchun ish sharoitlari, xavfsizlik va tan olinishga e’tibor beriladi. - **Ta’limda:** O‘quvchilarning asosiy ehtiyojlari qondirilganda ularning o‘quv jarayoniga qiziqishi ortadi. ## Xulosa Maslow piramidasi insonning ehtiyojlarini tushuntirish uchun sodda va tushunarli model bo‘lib, uning asosiy g‘oyasi shundan iboratki, inson avval hayotiy ehtiyojlarini qondiradi, so‘ngra shaxsiy rivojlanishga intiladi. --- **L I N K L A R** - [[Maslow piramidasi kamchiliklari]] - [[Sotsiologiya]] --- ##### Mavzu bo'yicha muhokama guruhlarimizda faol bo'ling: - Umumiy mavzular: [Muhokama guruhi](https://t.me/+T3vGGYkvPfZiFmRR) - Produktiv dasturlar: [Notion | Obsidain Uzbekistan](https://t.me/+4yKt1ULLahtjNGJi) - Jamiyat masalalari: [Vatandoshlar jamoasi](https://t.me/+Cqvl4_QJTr1lNmNi)